Giovanni Boccaccio

Giovanni Boccaccio (1313-1375) – wczesnorenesansowy pisarz włoski, przyjaciel Petrarki. Młodość spędził w Neapolu, gdzie odbywał praktykę handlową, studiował prawo i przebywał na dworze królewskim. Większość swego życia spędził jednak we Florencji.
Autor łacińskich prac erudycyjnych, a także poematów epickich, kilku powieści w języku włoskim, wśród których wyróżnia się „Fiammetta” (1343-1344, wydanie polskie 1923 r.), wierszy, „Żywota Dantego” oraz komentarza do „Piekła” tego twórcy i łacińskiego zbioru wiadomości mitologicznych „O pochodzeniu bogów pogańskich”. Najwybitniejszym jego dziełem jest „Dekameron” (1349-1351, w Polsce wydany w latach 1874-1875).
Dziś autor „Dekameronu” należy do klasyków literatury nie tylko włoskiej, ale i światowej, a nowela skonstruowana przez niego była wzorem naśladowania dla wielu pisarzy, m. in. dla Bolesława Prusa. Według tego właśnie schematu skonstruowane są: „Kamizelka” i „Katarynka”.

Dekameron - Sokół

Wiadomości wstępneWstęp ma charakter dedykacyjny, choć nie jest skierowany do konkretnej osoby, ale do kobiet w ogóle. Książka jest przeznaczona właśnie dla nich, autor wyraża nadzieję, że jego dzieło będzie dla niewiast źródłem radości i rozrywki oraz dobrych rad, czego unikać należy i za czym iść trzeba.
„Dekameron” jest to ujęty ramą kompozycyjną zbiór stu nowel opowiadanych w ciągu dziesięciu dni przez siedem kobiet – Pampineę, Fiammettę, Filomenę, Emilię, Laurettę, Neifile i Elizę oraz trzech mężczyzn – Panfila, Filostrata i Dionea, którzy schronili się przed zarazą, jaka panowała we Włoszech w 1348 roku, w willi w okolicach Florencji. Młodzi spotykają się w kościele Santa Maria Novella i za namową Pampinei postanawiają wspólnie opuścić dręczone zarazą miasto.
Na każdy dzień opowieści wybierają spośród siebie króla (królową), którego będą słuchać, on zaś ma dbać, by umilać czas współtowarzyszom. Osoba ta wyznacza pod koniec dnia „panowania” swego następcę oraz decyduje o tym, kto będzie narratorem kolejnej historii.
Bohaterowie rozmawiają głównie o miłości – bynajmniej nie platonicznej. Miłość jest w tych nowelach najwyższą wartością i największą siłą władającą człowiekiem, co autor pokazuje bez osłonek i fałszywej pruderii, ale też bez wulgarności, w sposób pozbawiony złego smaku. Nikt przed nim nie wyraził tak wymownie i w duchu nadchodzących nowych czasów podziwu dla piękna kobiecego ciała i miłości zmysłowej. Jak mówi jedna z postaci – lepiej pokutować za to, czego się użyło, aniżeli żałować tego, czego się nie zaznało.
Pracując nad „Dekameronem”, autor oparł się w większości przypadków na ustnych przekazach krążących wśród jemu współczesnych (tylko dla kilku historii udało się ustalić konkretne źródło, jak to ma miejsce np. w przypadku opowieści o zaczarowanej gruszy –dzień VII, opowieść 9. Wzorowana jest ona na „Komedii o Lidii”, łacińskim poemacie francuskiego autora, kopię którego odnaleziono w dokumentach Boccaccia). Nadawał im cechy własnej osobowości i poglądów na świat, nie dbając zbytnio o oryginalność tematów. W tych krótkich historiach Boccaccio ukazał życie epoki renesansu w całym jego bogactwie. Często opisywał przygody erotyczne, ale zawsze łączył je z podziwem dla zmysłowości i rozumu, sprawności ludzkiego umysłu.
W języku greckim deka hemeron oznacza „dziesięć dni”, tytuł „Dekameron” można by więc przetłumaczyć jako Księgę dziesięciu dni. W rzeczywistości obejmuje dni czternaście, gdyż bohaterowie spędzają w podmiejskim domu dwa tygodnie – od środy do środy, ale tylko dziesięć dni przeznaczają na opowiadanie. Całego ich pobytu poza miastem dotyczy opowieść ramowa złożona z obszernego Wprowadzenia do Dnia I oraz Wprowadzeń i Zakończeń do kolejnych Dni. Odautorski Wstęp i Posłowie nie są z nią bezpośrednio powiązane.
"W nowelach moich zawierają się różne ucieszne i smutne przypadki miłosne, a takoż inne zdarzenia przeszłych i dzisiejszych czasów." Giovanni Boccaccio, ze Wstępu do „Dekamerona”
"„Dekameron” zawiera pochwałę rycerskości i dworności, a jednocześnie wyraża dobitnie radość życia, przywiązanie do dóbr materialnych, wiarę w człowieka i w jego możliwości, pewność siebie właściwą mieszczaństwu, które obaliło feudalizm, zorganizowało komunę, uczyniło Florencję najbogatszym bodaj miastem Europy (…). Sto opowiadań Boccaccia jest tworem wolnego ducha, przeciw przesądom i dogmatyzmowi w każdej postaci., sławiącego zaś wszystko, co w człowieku witalne i dynamiczne."
Krzysztof Żaboklicki

Sokół - streszczenie

„Sokół” to dziewiąta opowieść Dnia V. Jej narratorką jest Fiammetta, będąca tego dnia „królową”. Jak sama ujawnia, historię tę zaczerpnęła od Coppo di Boghese Domenichi’ego, poważanego obywatela Florencji, który umiał mówić tak udatnie, językiem ozdobnym, i wspomnień miał tyle, że pod tym względem nikt z nim w paragon wchodzić nie mógł. (Domenichi jest postacią historyczną, był wysokim urzędnikiem florenckim, zmarł przed rokiem 1353 w podeszłym wieku.)
Głównym bohaterem jest Federigo degli Alberighi, młody szlachcic florencki i biegły rycerz, zakochany w szacownej damie – Giovannie, uznawanej za jedną z najpiękniejszych kobiet w tym mieście. Dla zyskania jej przychylności Federigo bierze udział w licznych turniejach, czyni jej drogie podarunki i wydaje uczty, co doprowadza go do ruiny finansowej. Kobieta jednak nie odwzajemnia jego uczuć, jest żoną innego mężczyzny, któremu pozostaje wierna.
Utraciwszy niemal wszystko z wyjątkiem ukochanego sokoła i skromnej podmiejskiej posiadłości, Federigo opuszcza miasto i udaje się do swego majątku w Campi, gdzie jego źródłem utrzymania stanowią polowania z sokołem. W tym czasie umiera mąż donny Giovanny, a wdowa wraz synkiem udaje się na lato do swych włości położonych niedaleko majątku rycerza. Chłopiec szybko zaprzyjaźnia się z Alberighim, a jego wielkim marzeniem jest posiadać sokoła, który do niego należy. Po pewnym czasie dziecko ciężko zachorowuje. Opiekującej się nim matce zwierza się ze swego skrytego pragnienia. Jest głęboko przekonany, że uzyskanie sokoła pomogłoby mu wrócić do zdrowia. Giovanna, mając na względzie przeszłość, nie śmie prosić Federiga o tak wielką przysługę, jednak w końcu miłość do dziecka zwycięża i kobieta decyduje się osobiście udać się do rycerza, by przedstawić mu całą sprawę. Usłyszawszy, że ukochana kobieta pragnie, by zaprosił ją na obiad, Federigo uświadamia sobie, że nie ma czym godnie jej ugościć, postanawia więc upiec sokoła. Po obiedzie Giovanna wyjawia mu swą wielką prośbę. Słuchając jej słów, mężczyzna zalewa się łzami z rozpaczy, że nie może ofiarować jej ptaka. Synek kobiety umiera kilka dni po tym zdarzeniu. Kobieta bardzo boleje nad utratą ukochanego dziecka, jednak z uwagi na swoją majętność i młody wiek, bracia namawiają ją do ponownego zamążpójścia. Giovanna ulega ich naciskom, stawiając jednak warunek, że jedynym, którego zgodzi się poślubić, jest Federigo. Mężczyźni akceptują decyzję siostry, a Giovanna i jej drugi mąż w szczęściu dożywają swoich dni.

Sokół - opracowanie

 

Teoria sokoła
Tzw. „teoria sokoła” sformułowana została w 1871 roku przez niemieckiego poetę i nowelistę P. Heysego na podstawie utworu G. Boccaccia. Odnosi się do klasycznie skomponowanej noweli opartej na motywie dominującym, którym jest rzecz nabierająca symbolicznych znaczeń. Taką rzeczą jest właśnie tytułowy sokół z jednego z opowiadań Boccaccia, podobną rolę pełni także kamizelka z noweli Prusa.

„Dekameron” jako wyraz renesansowego humanizmu
W nowelach Boccaccia odzwierciedla się renesansowa dążność do prezentacji życia we wszystkich jego objawach, zgodnie z hasłem „Nic co ludzkie nie jest mi obce”. Boccaccio pokazuje różne aspekty życia ludzkiego: tragiczne, smutne, zdumiewające i niezwykłe, poważne, humorystyczne, erotyczne, nawet frywolne. Wszystkie wydarzenia ukazywane są przy tym ze znawstwem ludzkiej psychiki, charakterów i obyczajów, co świadczy o iście renesansowym zainteresowaniu człowiekiem i wszystkim, co jest związane z jego działalnością na tym świecie.

„Dekameron” nie tylko literacki:
Wielkie dzieło Boccaccia inspirowało nie tylko pisarzy, ale i filmowców. Do najwybitniejszych, którzy postaniowili się z nim zmierzyć, należą Federico Fellini oraz Pier Paolo Pasolini.
Pierwszy z filmów – „Boccaccio 70”, powstał w 1962 roku. Jest to czteroczęściowy erotyczny film nowelowy. Producenci żartobliwie mówili o nim, że nie zostanie dopuszczony do emisji we Włoszech wcześniej niż w roku 1970, stąd aluzja w tytule. Autorami poszczególnych części są włoscy giganci sztuki reżyserskiej: Mario Monicelli, Federico Fellini, Luchino Visconti i Vittorio de Sica, a wśród aktorów znaleźć można takie gwiazdy jak Anita Ekberg, Romy Schneider i Sophia Loren. Najbardziej znanym epizodem cyklu jest ten wyreżyserowany przez Viscontiego, w którym R. Schneider jako sfrustrowana hrabina oddaje się prostytucji, a pierwszym klientem okazuje się jej własny mąż.
„Il Decameron” Pasolliniego nakręcony został w roku 1970, zaś rok później nagrodzono go Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu filmowym w Berlinie. Reżyser wybrał dziewięć opowiadań i uczynił z nich mieszankę erotycznych opowieści. Film ten jest pierwszą częścią tzw. trylogii życia, do której należą jeszcze „Opowieści kanterberyjskie” (1970) i „Kwiat tysiąca i jednej nocy” (1972), także mające swoje literackie pierwowzory.